Jerker van Espenäs omverwerpinger Enar in Brännebacken
“In 1803 lag en is een klein dorp genaamd Brännebacken aan de oostelijke kant van het Möckeln-meer – in de Karlskoga-parochie van het Karlskoga-bergdistrict. Maar in de 16e eeuw zag het gebied er heel anders uit. Daarna strekten zich groene weiden uit, was op de laatst genoemde tijd een enorm en samenhangend bos. “
Dit is hoe J.O Åberg zijn spannende verhaal begint over het oude kasteel net ten noorden van Degerfors.
Precies op dezelfde plaats, waar Brännebacken nu is, stond in 1521 een klein kasteel, grotendeels gebouwd van hout. Daar woonde Enar Bengtsson, een wrede heer die was aangesteld als plaatsvervanger om ‘hoe dan ook eerbied en gehoorzaamheid in te planten voor de Union Koning Christian II’. Maar de bevrijder Gustaf Eriksson Vasa deed zijn intrede in het spel over het koninkrijk en nu “begonnen een beetje van zowel grote als kleine tirannen te beven voor hun leven en hun geplunderde bezittingen”.
De felste tegenstander van Enar Bengtsson was de gerespecteerde en rijke boer Mårten in Ölsdalen. En goed, de deurwaarder had meer dan eens geprobeerd de zestigjarige Mårten naar zijn zijde te lokken:
– Nee, niet als je mij niet alleen je bezittingen wilt geven, maar ook duizend anderen. Ik haat jou en de heer die je dient!
– Maar ik zal je dwingen, schreeuwde de deurwaarder en hij stampte ook op de vloer.
Maar Enar durfde niet meer dan dreigen, uit angst belegerd te worden door de gewone mensen in het gebied. Na dit verbale duel – en toen de deurwaarder boos de tuin verliet – opende Mårten de deur naar een kleinere kamer. En daar, in een hoek, begon een stapel kleren te bewegen en verscheen een licht gekruld en mooi meisje. Het was het enige kind van Mårten en de grootste schat in het leven sinds zijn vrouw het twee jaar heeft achtergelaten.
Ingegerd stond in volle bloei als vrouw op twintigjarige leeftijd kan staan. En Enar Bengtsson was volledig door haar in de ban geraakt. ‘Maar toen hij haar na een paar weken formeel een aanzoek deed, kreeg hij zo’n ferme weigering dat hij zich in letterlijke zin terugtrok. Want in zijn trots en geloof in zijn onweerstaanbare kracht had hij zich er vrij zeker van gemaakt dat ze het zou doen. durf geen nee te zeggen. “
– Maar wat het ook kost, ik zal haar nog steeds bezitten. En als iemand mijn weg durft te betreden, zal ik hem verpletteren als een worm in het grind.
‘En toch was er iemand die hem in de weg durfde te lopen en dat was de jonge en mannelijke Jerker Månsson in Espenäs. Hij was een snelle jongen, arm, het is waar, maar net als Mårten gloeide hij van haat voor alles wat Deens was en riep.’
Het duurde niet lang voordat Enar Bengtsson op de hoogte werd gebracht van de toestand van het land en toen begon de vervolging natuurlijk. “Maar aangezien Espenäs aan de westkust van Möckeln lag, durfde de baljuw het meer niet persoonlijk over te steken, want de grote lul zoals de tiran was laf als het op ernst aankwam. Enar Bengtsson had niettemin boeren, van wie sommigen gehoorzaam waren. Denen. En deze zond hij uit. Meer dan eens gebeurde het dat als vier verkenners naar de westkust van Möckeln kwamen, er maar één terugkwam en zelfs deze was niet ongedeerd “.
Enar deed dus waarschijnlijk zijn best om voorzichtig te zijn.
Op een zomeravond had de deurwaarder een belastinginningbezoek gebracht aan Knutsbol, maar alleen een bewaker in gezelschap. Net toen hij over een kabbelend beekje schoot en de krik hem op het punt stond te volgen, zoefde een pijl met een gat erin door de lucht en raakte de krik recht in zijn hart. Een jeugdig gelaat verscheen achter een boomstam en een heldere stem riep:
– Je dagen zijn geteld, Enar Bengtsson. Weg met de tiran!
De deurwaarder haastte zich naar voren en kreeg weliswaar niet de moed te pakken, maar hij zag zoveel, het was Jerker Månsson.
Nu begon het echt heet te worden. Jerker in Espenäs en Mårten in Ölsdalen, haatte Enar in Bränna. Wie was er gek op Ingegerd, die op zijn beurt weer dol was op Jerker. Dus zagen Mårten en Jerker geen ander advies dan Ingegerd in veiligheid te brengen en zich bij de woedende menigte te voegen die de voorman omver zou werpen.
Maar daarvoor slaagde Enar erin de boerderij van Mårten in brand te steken, die hij verlaten had gevonden in een wanhopige poging om Ingegerd te beroven. Met beide handen krampachtig tegen het gewelddadig kloppende hart gedrukt, keek de oude Mårten naar de sterke gloed van vuur in het zuiden. En loodzware zuchten baanden zich een weg uit zijn borst.
– Stina heeft waarschijnlijk in Rönningen beloofd direct naar huis te gaan en Ingegerd op te halen, maar als ze tijd had om haar woord te houden …..
Maar nu gebeurde het zo dat deze verschrikkelijke aanval van afgunst – waarbij hij ook Stina in de hut van Rönningen verbrandde zonder Ingegerd te vinden – het begin van het einde werd voor Enar Bengtsson. Verblind door liefde had hij vijftig boeren meegenomen en daarmee de verdediging in het kasteel aanzienlijk gedecimeerd.
Natuurlijk was de strijd om het kasteel in Dufvedalen nog niet voorbij voor een koffiepauze daarvoor, maar het maakte het waarschijnlijk gemakkelijker voor onder meer Guttorm Base, Anders in Kilsta en Gubben Starck toen de belegering van de Bränna-dijken begon.
Stina in Rönningen, die Ingegerd zou ophalen, had uilen in het moeras geraden en het meisje meegenomen naar een verlaten houtskoolhut bij Galten. Maar de echtgenoot van pech is moeilijk te vinden, want toen de twee vrouwen door de kilometerslange bossen dwaalden, renden ze toevallig samen met Sven in Stormossen. Een Deens-vriendelijke vadermoordenaar, die Ingegerd met hem meenam naar Enar.
In een laatste poging om zijn geliefde naar meer Deens-vriendelijke gebieden te brengen, vluchtte Enar met zijn gijzelaars naar Kungsholmen.
“Op de kaart van de Karlskoga-parochie van Ekenmanska Kartverket voor de jaren 1867 – 1872 is dit eilandje echter helemaal niet bezet, zodat het nu zo of zo onder de oppervlakte van het meer ligt.”
In ieder geval was het naar dit eilandje dat Enar Bengtsson met zijn volk en Ingegerd wist te ontsnappen. Maar het einde kon er nog maar één zijn, omdat de oude man Starck er op een sluwe manier voor zorgde dat hij elk drijvend weefsel versterkte dat te vinden was aan de oostkust van Möckeln.
– Ik zal je laten zien wie de macht heeft, bespotte Enar Bengtsson en trok zo hard aan Ingegerds haar dat ze op de grond viel.
– Houd de slechterik, brulde naar dezelfde Jerker in Espedalen’s stem, die onder dekking van de duisternis aan wal sloop op het eiland. Uw meting is onbewerkt. Hak elke Deen neer die niet gewillig toegeeft!
En zo werd het. De lichamen van de gevallen Denen werden achtergelaten als voedsel voor roofvogels en de rest werd naar Bränna gebracht om aan hun lot te voldoen.
“De tirannen werden opgehangen aan de noordelijke dijk en een uur later was het roofzuchtige nest Bränna logisch voor de naam, omdat het toen een enkele, zeer vurige zee was. Bevolking in dagelijkse bezorgdheid en angst.”
“Toen de grote bevrijdingsoorlog eindelijk was afgelopen, waren Ingegerd en Jerker verenigd. Mårten in Ölsdalen liet zijn boerderij bouwen, zowel groter als beter, en daar namen de twee jonge mensen hun huis op Burn en zijn ellendige maar welverdiende einde . “
